Βρέθηκε ο θησαυρός τέχνης των Ναζί

Μια ολόκληρη πινακοθήκη με έργα των Πικάσο, Ματίς, Ρενουάρ, Σαγκάλ – κλεμμένα από εβραϊκές συλλογές και θεωρούμενα κατεστραμμένα από τους ιστορικούς – έμενε θαμμένη πίσω από ληγμένες κονσέρβες σε ένα διαμέρισμα στα προάστια του Μονάχου, αποκαλύπτει το περιοδικό Focus.

Ενας άγνωστος θησαυρός αξίας άνω του ενός δισ. ευρώ κρυμμένος πίσω από ένα βουνό από κονσέρβες. Ενας πάμπλουτος συλλέκτης που δεν «υπήρχε» στα χαρτιά και ζούσε σε ένα διαμέρισμα αχούρι στο Μόναχο. Μια διάσημη δημοσιογράφος - η πρώην σύζυγος του Ντομινίκ Στρος-Καν, Αν Σενκλέρ - που ανακαλύπτει τη χαμένη κληρονομιά της. Kαι ένας τυπικός έλεγχος στα γερμανοελβετικά σύνορα που αφήνει άφωνους τους ιστορικούς τέχνης ανά τον κόσμο, καθώς περισσότερα από 1.500 έργα τέχνης με μεγάλες υπογραφές που θεωρούνταν για σχεδόν 70 χρόνια κατεστραμμένα εμφανίζονται ξαφνικά.

Θα μπορούσε να είναι μια καλογραμμένη αστυνομική ιστορία που θα εκτυλισσόταν στη ναζιστική Γερμανία και στη σημερινή με διάσημους πρωταγωνιστές, ίντριγκες, θύτες που εμφανίζονται ως θύματα, ξέπλυμα χρήματος και πολύ σασπένς. Είναι όμως η πραγματική ιστορία που παρουσίασε αποκλειστικά το γερμανικό περιοδικό «Φόκους».

Πώς βρέθηκαν όμως τα 1.500 έργα τέχνης που φέρουν υπογραφές όπως των Πάμπλο Πικάσο, Ανρί Ματίς, Πιερ Ογκίστ Ρενουάρ, Μαρκ Σαγκάλ, Μαξ Μπέκμαν, Πολ Κλέε, Οσκαρ Κοκόσκα και Μαξ Λίμπερμαν;

Ολα αρχίζουν με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Οι Ναζί αρχίζουν να λεηλατούν τα σπίτια των Εβραίων. Εισβάλλουν, κατεβάζουν από τους τοίχους όποιο πολύτιμο έργο τέχνης βρουν και το μεταφέρουν στον ηγέτη τους. Λίγο αργότερα όμως είναι που αρχίζει μια νέα μόδα. Γερμανοί με διασυνδέσεις σε χώρες όπου θα μπορούσε να φυγαδευτούν Εβραίοι όπως η Βρετανία, αρχίζουν να πλησιάζουν τους σημαδεμένους με το κίτρινο αστέρι εμπόρους τέχνης, οι οποίοι είχαν συγκεντρώσει πολλά και σπουδαία έργα.

Τα αγοράζουν έναντι πινακίου φακής - καμιά φορά τα αποσπούσαν χωρίς χρήματα - με αντάλλαγμα την ασφαλή διαφυγή των εβραϊκών οικογενειών σε ασφαλείς περιοχές.

Ανάμεσα σε αυτούς τους εμπόρους τέχνης, βρίσκεται και ο Χίλντεμπραντ Γκέρλιτ. Από τους πιο αξιοσέβαστους ιστορικούς τέχνης μέχρι την άνοδο του ναζισμού και λατρεύει τη μοντέρνα τέχνη. Η εμμονή του σε ό,τι πιο φρέσκο έχει να δείξει η εικαστική σκηνή της εποχής, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η γιαγιά του ήταν Εβραία, αποτελούσαν αρκετούς λόγους για να χάσει διευθυντικές θέσεις που κατείχε σε μουσεία.

Ωστόσο έχει και ένα πλεονέκτημα που τον καθιστά απαραίτητο στους Ναζί. Διατηρεί επαφές με συλλέκτες εντός και εκτός Γερμανίας, που κανένας άλλος δεν διέθετε. Γι' αυτό ο Γκέμπελς προσωπικά του αναθέτει να συγκεντρώσει όσα έργα το καθεστώς θεωρούσε «εκφυλισμένα», δηλαδή όσα ήταν μοντέρνα. Εκείνος ανταποκρίνεται με ζήλο, καθώς του υπόσχονται τη θέση του διευθυντή στο μελλοντικό υπερ-μουσείο που σχεδίαζε να ανοίξει ο Χίτλερ στην Αυστρία.

Ο Γκέρλιτ αποκτά εκατοντάδες έργα σε εξευτελιστικές τιμές και όταν οι Ναζί διοργανώνουν την περιβόητη έκθεση «Εκφυλισμένης τέχνης» στο Μόναχο το 1937 για να αποκαθηλώσουν τη σύγχρονή τους εικαστική δημιουργία (ο Χίτλερ πίστευε ότι όποιος ζωγραφίζει έναν ουρανό πράσινο και ένα λιβάδι μπλε πρέπει να στειρώνεται) καταφέρνει να πάρει επιπλέον περί τα 300 έργα.

Ο πόλεμος τελειώνει. Ο Γκέρλιτ υποστηρίζει ότι ολόκληρη η συλλογή του καταστράφηκε με τον βομβαρδισμό της Δρέσδης τον Φεβρουάριο του 1945. Οι εβραϊκές ρίζες του και η απόρριψή του από τους Ναζί στην αρχή, τον κάνουν να φαίνεται στα μάτια των συμμάχων θύμα. Ουδείς τον κατηγόρησε για το ξεπούλημα των εβραϊκών συλλογών, έτσι και εκείνος συνεχίζει να εμπορεύεται έργα τέχνης έως το 1956 οπότε σκοτώνεται σε τροχαίο.

Σεπτέμβριος 2010, γερμανοελβετικά σύνορα. Οι Αρχές πλησιάζουν για τελωνειακό έλεγχο έναν άνδρα που επιβαίνει στο τρένο. Διαπιστώνουν ότι πάνω του έχει ένα φάκελο με 9.000 ευρώ. Ενα πακέτο με άδειους φακέλους. Και απολύτως τίποτα άλλο: δεν έχει αριθμό φορολογικού μητρώου και κοινωνικής ασφάλισης, δεν διαθέτει τραπεζικό λογαριασμό, δεν παίρνει σύνταξη. Δηλώνει πως δεν εργάζεται και δεν υπάρχει καμία ένδειξη εισοδήματος. «Ηταν σαν να μην υπήρχε», λέει ένας από τους αξιωματικούς που έκαναν τον έλεγχο. Το όνομά του; Κορνήλιος Γκέρλιτ. Ο μοναδικός γιος του Χίλντεμπραντ Γκέρλιτ που επέζησε.

Επόμενη κίνηση είναι η έρευνα στο διαμέρισμά του, την άνοιξη του 2011. Νοικιασμένο προς 700 ευρώ τον μήνα έμοιαζε με σκουπιδότοπο. «Πηγαίνοντας στο διαμέρισμα περιμέναμε να βρούμε μερικές χιλιάδες αδήλωτα ευρώ. Οταν όμως μπήκαμε μείναμε άναυδοι. Από το πάτωμα μέχρι το ταβάνι και από το υπνοδωμάτιο μέχρι το μπάνιο υπήρχαν στοίβες από κονσέρβες με ληγμένο φαγητό, ορισμένες μάλιστα από τη δεκαετία του '80», λέει ένας από τους αξιωματικούς που συμμετείχαν στην έρευνα. «Πίσω από όλα αυτά όμως κρύβονταν οι πίνακες, που κοστίζουν πάρα πολλά χρήματα», συνεχίζει.

Πηγή: tanea.gr, 04/11/2013